ΖΩΝΤΑΝΌ ΣΏΜΑ

 Κατά βάθος,ο ποιητής έχει ένα θέμα:

      το ζωντανό σώμα του.

Γιώργος Σεφέρης

ΟΙ ΩΡΕΣ ΤΗΣ "ΚΥΡΙΑΣ ΕΡΣΗΣ"

-"Ἒσκυψε νά πιεῖ νερό ἀλλά δέν ξεδίψασε".

Τό ε' ὑποκεφάλαιο(σ.27) ἀρχίζει μέ τοῦτο τόν ὂμορφο στίχο.Λάθος μου να τόν ἀπομονώσω.Γιατί τό ἒκαμα;δέ ξέρω.Θά πῶ,φαντάζομαι,πολλές φορές "δέν ξέρω"ὣς τό τέλος τοῦ βιβλίου.Δέν εἶναι εὒκολος ὁ Ν.Γ.Πεντζίκης,ὃταν γυρεύεις νά κοσκινίσεις τή γνώση του.Ξέρει καί θυμάται τόσα καί τόσα,ἀπό τίς μελέτες του, ἀπό τήν ἀκονισμένη παρατηρητικότητά του,πού μπροστά του αἰσθάνομαι ἀπίστευτα ἀμαθής.Ἒπειτα,εἶναι ἀνθρωπος πού δέν ἀρνιέται τίποτε,ἡ παραδοχή του εἶναι οἰκουμενική.Οἱ περισσότεροι ἂλλοι εἶναι φτιαγμένοι ἀπό παραδοχή βέβαια,ἀλλά δυναμωμένη μέ πολλές ἀρνήσεις:εἶναι ὑποχρεωμένος νά κολυμπήσει κανείς στή ζωή,καί κολυμπώντας δέχεται καί διώχνει τό νερό.Τήν ἲδια παραδοχή χωρίς διάλεγμα βλέπω στή χρήση του τῆς γλώσσας.Φαντάζομαι τόν Ν.Γ.Π. νά εὒχεται νά φέρει ὃλες τίς γλῶσσες τῆς Βαβἐλ.Δέν ξέφυγε ,φυσικά,ἀπό τήν προσοχή μου τούτη ἡ περικοπή:"μιά καί γράφω στή γλώσσα μας,καί μέσα ἀπό τά τεχνάσματά της καί τούς τρόπους της ἀναγνωρίζω καί μαθαίνω τόν κόσμο.Μέ τήν κοινή μας λαλιά ὑφαίνω τή σαγήνη,τό δίχτυ πού ρίχνω γιά ν'ἀνελκύσω τίς λαχτάρες μου".(σ.53).Θέλησα μόνο νά τήν ὑπογραμμίσω αὐτή τή ρήση.Φτάνει τόσο γιά τήν ὣρα.

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ-ΟΙ ΩΡΕΣ ΤΗΣ "ΚΥΡΙΑΣ ΕΡΣΗΣ"

ΔΟΚΙΜΕΣ-ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ,ΙΚΑΡΟΣ 2002

ΦΩΣ ΤΗΣ ΓΗΣ

Ἡ ἀγάπη στό μεγαλύτερο  φῶς τῆς γῆς,χωρίς τόν ἲσκιο κανενός αἰσθησιακοῦ δέντρου.Ὁ οὐρανός εἶναι φῶς,ἡ γῆ εἶναι φῶς και ὁ ὁρίζοντας εἶναι ἐλεύθερος-τίποτε ἂλλο.Εἶναι δύσκολο νά φτάσει ἂνθρωπος σ'αὐτό τό σημεῖο.Εἶναι ἒργο τῆς ταπεινωσύνης.Γνώρισα αὐτό πού γύρευα χρόνια τώρα.Ὁ κόπος πού μένει  ἀξίζει τόν κόπο.

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ   ΜΕΡΕΣ 21.02.1933

ΜΑΡΑΜΠΟΥ

Απόγεμα ο Μαραμπού°έπιασε εδώ το καράβι του °έρχεται από την Αυστραλία.Φοράει μιά μαβιά φανέλα ως το λαιμό.Δεν έχει ρούχα,παρά τα καλοκαιρινά του,λέει.Αυτός είναι ταξιδιώτης στ'αλήθεια.

Μιλάει για τα νησιά Κόκο,κάτοικοι λιγότεροι από εκατό,όπου άραξαν για να νοσηλέψουν έναν θερμαστή που τον χτύπησε στο χέρι μιά σταγόνα μαζούτ(μια μικρή σταγόνα, λέει,τινάζεται με τόση πίεση που μπορεί να σου κόψουν το χέρι).Είναι ένα αξεδιάλυτο μείγμα μύθου καί αλήθειας αυτός ο άνθρωπος,καθώς μιλά ψευδίζοντας ή μ'έκείνον το συρτό τόνο απαγγελίας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ ΜΕΡΕΣ,11-02-1956

(Αναφορά στον Νίκο Καββαδία)

ΟΙ ΡΙΖΕΣ

Οἱ ποιητές,ἂν εἶναι καλή ἡ ποίησή τους,ἀντλοῦν ἀπὸ μιὰ πείρα τῆς ζωῆς,καταποντισμένη πολύ βαθιά,ποὺ ὃλοι μας,μικροὶ καὶ μεγάλοι ,τὴν ἒχουμε μέσα μας`πόσο τὸ νιώθουμε αὐτό,δὲν τὸ ξέρω.Αὐτές εἶναι οἱ ρίζες ποὺ τοὺς κάνουν νὰ ἐπικοινωνοῦν μαζί μας.
Τὶ μορφές,τί φορέματα θὰ πάρει αὐτή ἡ κοινή πείρα,ἡ κοινὴ αἲσθηση τῆς ζωῆς,σὲ μιὰ ἱστορική στιγμή,κανείς δὲ μπορεῖ νὰ τὸ πεῖ.Ἐξαρτᾶται,νομίζω,ὂχι μόνο ἁπὸ τὴν ἰδιοσυγκρασία τοῦ ἀτόμου ποὺ ἐκφράζεται,ἀλλά καὶ ἀπὸ πολλές συνήθειες πνευματικές,κοινωνικές,πολιτικές τῆς στιγμῆς  ἐκείνης.
Ἓνα ποίημα  ποὺ γράφτηκε ἀπὸ μιὰ καθαρᾶ ἐρωτική ἀφορμή,μπορεῖ νὰ γίνει,σὲ ἂλλους καιρούς ἡ ἒκφραση τοῦ αἰσθήματος τῆς  ἀνθρώπινης ταπείνωσης,τῆς ἀπάτης,τοῦ ἐξευτελισμοῦ,γιατὶ ἡ ἐποχή,μὲ κάποιο τρόπο,ἒχει βγάλει στὸν ἀφρὸ τέτοια συναισθήματα`τὰ ἒχει κάνει,ἂς ποῦμε ,δημόσια.Κι ὁ ἒπαινος ἑνός ρόδου ἢ μιᾶς ἀχτίνας τοῦ ἣλιου μπορεῖ νὰ διοχετέψει τὸ συναίσθημα τοῦ ἀνθρώπινου μεγαλείου,σὲ ἂλλες στιγμές,ποὺ τὸ ἀνθρώπινο μεγαλεῖο ἀστράφτει,ὃπως θὰ'λεγε ὁ Σολωμός.Κι αὐτές οἱ παραλλαγές,καθὼς περνᾶ ὁ καιρός,σημαίνουν πὼς τὰ ποιήματα εἶναι ζωντανά καὶ  θρέφουνται`ἒχουν τὴ δύναμη νὰ μᾶς συμπληρώνουν καὶ ζητοῦν νὰ τὰ συμπληρώνουμε.
Ἂν ἡ ποίηση δὲ στηριζότανε σὲ τέτοιας λογῆς ἀνθρώπινη ἀλληλεγγύη,σ'αὐτή τὴν ἀνθρώπινη κοινότητα,δὲ θὰ ζοῦσε πολύ.Ἡ ποίηση δὲν ἐκφράζει ἀλήθειες μὲ τὴν ἐπιστημονική σημασία τῆς λέξης,οὒτε ἀποκαλύπτει φιλοσοφίες καὶ κοσμοθεωρίες,χρησιμοποιεῖ τὴν ἐπιστήμη  καὶ τὴ φιλοσοφία τῶν ἂλλων,ἂν τῆς χρειάζονται.Ἡ ποίηση δὲν εἶναι γιὰ προσωπικές ἐξομολογήσεις,κι ἂν τὶς κάνει,δὲν εἶναι αὐτές ποὺ τὴ σώζουν.Δὲν προσπαθεῖ  νὰ ἐκφράσει  τὴν προσωπικότητα τῶν ποιητῶν,μᾶλλον προσπαθεῖ νὰ τὴν καταργήσει,ὃπως ἒγραφε ὁ Ἒλιοτ.Ἀλλά κάνοντας αὐτό,ἐκφράζει μιὰν ἂλλη προσωπικότητα,ποὺ ἀνήκει σὲ ὃλους`ὃποιος χάσει τὴ ζωή του θὰ τὴν ἒβρει,λέει τὸ Εὐαγγέλιο.Ἒτσι,ἂς μὴ γυρεύουμε ἀπό τὸν ποιητὴ,γιὰ νὰ τὸν αἰσθανθοῦμε,τὰ μικρά καθημερινά τῆς ζωῆς του ποὺ νομίζουμε ὃτι ἐκφράζει.Τὰ μικρὰ αὐτὰ περιστατικά,ἂν ἒγιναν ποίηση,εἶναι περιστατικά δικά σας  καὶ δικά μου καὶ ἐκείνων ποὺ ἒφυγαν καὶ ἐκείνων ποὺ θά'ρθοῦν ὓστερα ἀπὸ μᾶς..Ἂν δὲν ἧταν ἒτσι,ποίηση δὲ θὰ ὑπῆρχε.Μπορεῖτε νὰ κάμετε μόνοι σας τὸ πείραμα .Διαβάστε μιὰ ραψωδία τοῦ Ὁμήρου  καὶ κοιτάχτε ἂν,στὰ σημεῖα ποὺ σᾶς συγκινοῦν,αὐτό ποὺ αἰσθανόσαστε εἶναι ἁπλά καὶ μόνο μιὰ  ἀρχαιολογικὴ ἀναδρομή,ἢ μήπως εἶναι ἓνα συναίσθημα θρεμμένο ἀπὸ ὃλη τὴν ἀνθρώπινη πείρα ποὺ μεσολάβησε ἀπὸ τὴν παλιά ἐκείνη ἐποχή ὣς τὴ σημερινή στιγμή σας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ ΜΕΡΕΣ Ε',σελ.168(ΙΚΑΡΟΣ 1986)

ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΤΡΟΜΑΧΤΙΚΟ ΜΑΥΡΟ

Ὑπάρχει ἓνα δράμα τοῦ αἲματος ποὺ παίζεται,ἀνάμεσα στὸ φῶς καὶ στὴ θάλασσα,ἐδῶ τριγύρω μας,καὶ ποὺ λίγοι τὸ νιώθουν.Δὲν εἶναι αἰσθησιασμός,εἶναι κάτι πολύ βαθύτερο ἀπό τὴν τρεχάμενη ἐπιθυμία καὶ ἀπό τὴν τόσο ἐπίμονη,ἒστω,μυρωδιά τὴς γυναίκας ποὺ ἀποζητοὺν οἱ φυλακισμένοι.Ὑπάρχει ἓνα δράμα τοῦ αἳματος πολύ πιὸ βαθύ,πολύ πιὸ ὀργανικό(σῶμα καὶ ψυχή)ποὺ ἲσως ἀρχίζει  νὰ βλέπει ὃποιος νιώσει ὃτι πίσω ἀπό τὸ γκρίζο  καὶ τὸ  χρυσὸ ὑφάδι  τοῦ ἀττικοῦ καλοκαιριοῦ ὑπάρχει ἓνα τρομαχτικό μαῦρο,πὼς ὃλοι μας εἲμαστε παιχνίδια  αὐτοῦ τοῦ μαύρου.Οἱ ἱστορίες  ποὺ διαβάζουμε γιὰ τὶς οἰκογένειες τῶν Ἀτρειδῶν ἢ τῶν Λαβδακιδῶν δείχνουν μὲ κάποιο τρόπο αὐτό ποὺ αἰσθάνομαι.Ἡ ἀττική τραγωδία,ὑψηλότατη ποιητική εἰκόνα αὐτοῦ τοῦ κλειστοῦ κόσμου ποὺ ὁλοένα  ἀγωνίζεται νὰ ζήσει καὶ ν'ἀνασάνει στὴ στενή χρυσή λουρίδα,ἐν-τῶ-μεταξύ,χωρίς ἐλπίδα νὰ σωθεῖ ἀπό τὸν καταποντισμό.Αὐτό κάνει τὴν ἀνθρωπιά της.

ΣΕΦΕΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ,ΜΕΡΕΣ 17.06.1946 

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΜΙΑΣ ΠΑΓΕΡΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Φαντάζομαι πὼς ἐκεῖνο ποὺ ἐμποδίζει τοὺς ἀνθρώπους νὰ βγοῦν ἀπό τὸν ἐαυτό τους,νὰ πετάξουν ἓνα σωρὸ σκονισμένα πράγματα,εἶναι τὸ προκαταρκτικό συναίσθημα μιὰς παγερῆς μοναξιᾶς,ἑνός ἂσπρου κενοῦ ποὺ εἶναι ἀδύνατο νὰ κοιτάξει κανείς καθαρά χωρίς φρίκη.

Ἒτσι βαστιοῦνται καὶ σώζονται οἱ κοινωνίες

ΜΕΡΕΣ,ΚΥΡΙΑΚΗ 13 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1931

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΥΣΤΑΤΗΣ ΚΟΥΡΑΣΗΣ

Νὰ θυμηθῶ,ὃταν ἡ ζωὴ δείξει περισσότερο ἒλεος,νὰ θυμηθῶ τὴν τωρινὴ φανταστικὴ ζωή μου.Ζῶ σὲ κατάσταση ὀνείρου(μεταχειρίζομαι τὴ λέξη ὂνειρο μὲ τὴν ἰατρική σημασία).Ἐσωτερικά φαγωμένος,πέρα γιὰ πέρα ἀπὸ τὴν πείνα,τὴν πείνα μου.Κι ἐπειδὴ δὲν ἒχω καμιά χαρά,οἱ ἀναμνήσεις ἒρχονται καὶ τυλίγονται γύρω ἀπὸ τὸν κορμὸ τῶν πόθων μου,ὃπως ὁ κισσός—τόσο πού κάποτε ἒχω τὴν ἐντύπωση πὼς μὲ κατέχει μιὰ ἂλλη ψυχή.Μὲ παίρνει ὁ ἲλλιγγος.Καταλαβαίνω τώρα τὴ θεία χάρη:ἀποτέλεσμα τῆς ὓστατης κούρασης.Ἡ χάρη έρχεται ὃταν ἀποκτηνωθεῖς τόσο πολὺ ἀπὸ τὸν πόνο ποὺ δὲν μπρορεῖς πιὰ νὰ θυμηθεῖς μήτε κὰν τὸν ἀγώνα σου.Νομίζεις πὼς νίκησες τὴ  στιγμὴ ποὺ εἶσαι νικημένος.

Γιώργος Σεφέρης

Μέρες Δευτέρα,5 Ἀπρίλη 1926

ΝΑ ΘΕΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ

 Να θές να γίνεις ένα χρώμα,ή ένα δέντρο,ή ένα μάρμαρο που γύρω του χορεύει ο ουρανός.











Μέρες,Πέμπτη,18 Γενάρη 1946

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΩ

Η λατρεία του εγώ,δε μ'αρέσει.
Πόσο πιό πρόσχαρη
και πιό ωραία
μου φαίνεται η κατάργηση του εγώ.
Κι αυτή η τομή,αυτή η διακοπή όθε αναβρύζει
κανείς ολοκαίνουριος.
Αλλά χρειάζεται να έχεις ένα εγώ
για να το μετασαρκώσεις
ή να το αναλώσεις.
Βιάζομαι να το σημειώσω αυτό,
γιατί αλλιώς θα έμοιαζα
πως αναζητώ την ομαδική υπνοβασία
που τόσο ασυγκράτητα απλώνεται γύρω μας.
Το εγώ δεν είναι η ψυχή,
αυτή είναι το σπουδαιότερο.
 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

(Μέρες,1940,18 Σεπτέμβρη)

ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ ΤΙΜΙΟΤΗΤAΣ

Ο μύλος της δημόσιας ζωής δεν πρόκειται να σταματήσει
-ούτε η κούραση,ούτε η αηδία που μας ποτίζει το μεροκάματό μας
Υπάρχει ένα καλό σ' αυτό το βάσανο:δε μ' έχει χωνέψει,δεν είμαι σαν τις τροφές
που έχει συνηθίσει.
Ως άνθρωπος των γραμμάτων ανήκω σ' έναν κόσμο που αποκλείει,
ως άνθρωπος χωρίς περιουσία το ίδιο,
και ως άνθρωπος με αντιστάσεις τιμιότητας,
και με τη συνείδηση του υπηρετείν.
Όλα αυτά δεν πρόκειται ν' αλλάξουν,τουλάχιστον να μην βλάψουν το Θεό.
 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΦΥΓΗΣ

Όλος ο κόσμος,ως τους αντίποδες,η γης ολόκληρη ως τα βάθη της Κίνας είναι υπεύθυνη για την αδικία που γίνεται και σ' έναν άνθρωπο ακόμη.Στον πιό μικρό,τον πιό ασήμαντο άνθρωπο.Την αδικία την πληρώνουμε όλοι,δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής.Αυτά μας τα λέει η μοίρα μας,και γι' αυτό,φοβούμαι,η μοίρα μας θα μας χτυπά ως την συντέλεια των αιώνων.Ξεχνούμε,πάντα ξεχνούμε,και το κακό που κυκλοφορεί μέσα στο αίμα μας δεν γνωρίζει εμπόδια.

ΓΙΩΡΓΟΣ  ΣΕΦΕΡΗΣ,ΜΕΡΕΣ

ΤΟ ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ ΤΗΣ ΤΡΙΚΥΜΙΑΣ

Το σημάδι πού δίνει μορφή και χαρακτηρίζει το πρόσωπο,τόν ποιητή,την ζωή,δεν εἶναι παρά ἡ ἁλμύρα πού τίς ἣσυχες μέρες στεγνώνει στον ἣλιο κρυσταλλώνοντας το ἀλάτι στις σχισμές τῶν βράχων,ὑπομνήσκοντας τίς ἂλλες μέρες  τίς μέρες τῆς τρικυμίας.Τῆς τρικυμίας που σχηματίζει στην ἀκτή μια γραμμή,ἓνα σχέδιο ἀπό φύκια,κοχύλια και σκουπίδια πού ἡ θάλασσα ἀπιθώνει στη δημιουργική της ὁρμή,ἀπό τά σπλάγχνα της φέρνοντας στον ἀέρα και στον ἀφρό το θησαυρό μιᾶς ζωῆς πού πλάθεται μέσα της.Τ’ἀποκυήματα αὐτῆς τῆς ζωῆς στεγνώνουν στον ἢλιο σχηματίζοντας αὐτό πού ἀργότερα ἀποκαλοῦν το περιδέραιο τῆς τρικυμίας.Ἓνας ἀκανόνιστος σχηματισμός πού λάμπει σκοτεινός στον ἣλιο,ἀφοῦ πῆρε μορφή ἀπ’ τά κύματα..Σ’ αὐτόν «τελειώνουν τά ἒργα τῆς θάλασσας».Σ’ αὐτό το περιδέραιο ἀπό γυαλιά κατεργασμένα στα κύματα,ξύλα γλυμένα ἀπ’ το νερό,φύλλα ἀπό σκουριασμένο τενεκέ,ἀσβεστόλιθους πού γέννησε ὁ βυθός,και στο ἀλάτι πού ἀσημίζει στους βράχους φανερώνεται το ἒργο ὂντας ἓτοιμο με τον πρῶτο καιρό να πάρει πάλι τούς δρόμους τῆς θάλασσας,να ἑνωθεῖ με το νερό και να διαλυθεῖ ἀθέατο  στη μήτρα του με τον ἲδιο τρόπο πού λαμπυρίζει  στον ἣλιο,χρυσάφι μές στην ἂμμο ἢ σπινθήρας λευκός τῆς ζωῆς τοῦ βράχου.Κί εἶναι αὐτό το σημάδι μιᾶς στιγμῆς πού ἒφτασε,με τη βοήθεια τοῦ ἁλατιοῦ,στον ἀφρό και στο φῶς,και ὃταν σήμανε ἡ ὣρα ποντίστηκε πάλι πίσω στο βυθό,συνιστώντας αὐτό το ἲδιο πλέον  ἃλας,τῆς ζωῆς,το ἁλάτι και την ἁλμύρα τῆς θάλασσας.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ

 

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΣΚΕΥΗ

Ὑπάρχουν δυνάμεις πού μας ὀρέγονται.Καμιά φορά μᾶς ἀρπάζουν ἀπό το σβέρκο μᾶς βγάζουν ἀπό το θολό νερό ὃπου δεν βλέπαμε τίποτα ἂλλο παρά κάτι πρόσωπα  σαν τις θαλασσινές μέδουσες.Μᾶς ἀνοίγουν τά μάτια ,μᾶς ξεβουλώνουν τ’ αὐτιά,μᾶς ἁπαλύνουν το δέρμα-και χαιρόμαστε το φῶς  τοῦ ἣλιου ,στα σύννεφα ,στα κλωνάρια,στη θάλασσα.Χαιρόμαστε τον ἀέρα,σπαρταρᾶ ἡ ψυχή μας,και λέμε πώς εἲμαστε πλάσματα τοῦ Θεοῦ.Ἒπειτα ,σά να τις ἒχει πιάσει μια παράξενη ἀνία,παίζουνε μαζί μας,ὃπως το παιδί πού διαμελίζει ἒνα ἐντομο,μᾶς ρίχνουνε κάτω,μᾶς τυφλώνουν πάλι,μᾶς σπρώχνουν στο χαλασμό.Αὐτές οἱ ἀνεξήγητες δυνάμεις πού δεν εἶναι οἱ δικές μας,πού μᾶς παραμονεύουν μέσα ἀπό τά καθημερινά σκεύη,πού μᾶς ἀγαποῦν,μᾶς πολεμοῦν,μᾶς βασανίζουν—εἶναι δικές σου,Θεέ μου,ἢ τίνος εἶναι;

ΣΕΦΕΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ,ΜΕΡΕΣ 27.09.1941