ΦΕΥΓΑΛΕΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΗΣ ΠΡΑΟΤΗΤΑΣ

Είναι  σφοδρή

 η κατεδάφιση

για να τα βγάλουμε πέρα

 με λεξιγραφήματα

στεκόμουν στην γέφυρα 

του πλοίου

εκεί που εγγύτερα δουλεύουν 

όλοι οι άνεμοι

ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΑ ΟΝΕΙΡΑ

Ένας άνθρωπος που καίγεται

 είναι ένας αληθινός άνθρωπος

αφανίζονται μέσ' τους καπνούς  

ενοχές και τύψεις 

πράγματα που έγιναν στα όνειρα

 και σ' όλους τους διωγμούς

συνεχώς εκ τούτου γυρεύει 

την όμοια φθορά που θα κρεουργήσει 

το σκιάχτρο που 

 τρομοκρατεί την άνοιξη

πίσω στο κενό λοιπόν

πού τέτοια τύχη 

για το μαυρισμένο πλήθος

Η ΜΟΝΗ ΜΑΣ ΜΝΗΜΗ

Τά βράχια αὐτά,ἡ θάλασσα,

φωτίζουν μυστικά την νεκρή ψυχή μας

εἶναι το σῶμα μας πού περιμένει να γεννηθεῖ

--διασχίζοντας τά ἒτη τοῦ φωτός

διασχίζοντας τις νύκτες τοὺ ἀνέμου

ζεσταίνοντας με το βλέμμα τους

αἰῶνες  ὑπομονῆς τους θεούς πού πέθαναν.

Ὁ ἒρωτας

πού κάποτε κτίσαμε

ἒμεινε ἡ μόνη μας μνήμη

ἀνάμεσα στο Τίποτα και στο πιο Τίποτα

ΚΩΣΤΗΣ ΜΟΣΚΩΦ

Η ΟΡΑΣΗ ΤΡΕΦΕΙ

Ἡ ὃραση τρἐφει τόν ἂνθρωπο 
Ἀλλά τό σῶμα δέν τοῦ ἀρκεῖ
Μήτε τό δικό του
Μήτε τό ἂλλο

Τό σῶμα φθίνει
Κ' ἡ ὃραση θέλει διάρκεια

Σώματα ἒρχονται ἀπό παντοῦ
Καί δύσκολο νά διακρίνεις τήν πηγή

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ

ΣΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ

Εἶμαι στό τέρμα τοῦ μυαλοῦ

μ' ἓνα χαμόγελο 

κρεουργημένο

Ν.Δ.ΚΑΡΟΥΖΟΥ

''ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ

ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ''

ΕΓΝΑΤΙΑ  1979

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΣΚΕΥΗ

Ὑπάρχουν δυνάμεις πού μας ὀρέγονται.Καμιά φορά μᾶς ἀρπάζουν ἀπό το σβέρκο μᾶς βγάζουν ἀπό το θολό νερό ὃπου δεν βλέπαμε τίποτα ἂλλο παρά κάτι πρόσωπα  σαν τις θαλασσινές μέδουσες.Μᾶς ἀνοίγουν τά μάτια ,μᾶς ξεβουλώνουν τ’ αὐτιά,μᾶς ἁπαλύνουν το δέρμα-και χαιρόμαστε το φῶς  τοῦ ἣλιου ,στα σύννεφα ,στα κλωνάρια,στη θάλασσα.Χαιρόμαστε τον ἀέρα,σπαρταρᾶ ἡ ψυχή μας,και λέμε πώς εἲμαστε πλάσματα τοῦ Θεοῦ.Ἒπειτα ,σά να τις ἒχει πιάσει μια παράξενη ἀνία,παίζουνε μαζί μας,ὃπως το παιδί πού διαμελίζει ἒνα ἐντομο,μᾶς ρίχνουνε κάτω,μᾶς τυφλώνουν πάλι,μᾶς σπρώχνουν στο χαλασμό.Αὐτές οἱ ἀνεξήγητες δυνάμεις πού δεν εἶναι οἱ δικές μας,πού μᾶς παραμονεύουν μέσα ἀπό τά καθημερινά σκεύη,πού μᾶς ἀγαποῦν,μᾶς πολεμοῦν,μᾶς βασανίζουν—εἶναι δικές σου,Θεέ μου,ἢ τίνος εἶναι;

ΣΕΦΕΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ,ΜΕΡΕΣ 27.09.1941

ΠΟΙΟΣ Σ'ΑΚΟΥΕΙ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ ΔΟΝΤΙΑ

Σαλός καθώς ήταν ξεθύμαινε,λιμάρoντας τα γαμψά του νύχια--ελλείψει δοντιών—αργά το βράδυ,καθώς περνούσαν οι συλλέκτες πυροκροτητών,και οι αυτόκλητοι ωτακουστές των τροπαρίων περί της Αναστάσεως του Σωτήρος,έστριβε εγκαίρως από την κεντρική οδό, πριν οι επιβάλλοντες την τάξη απομονώσουν όλα τα κακοποιώς εγκαταβιούντα στοιχεία πέριξ των πεζοδρομίων,άραξε τότε στον αγαπημένο του καφενέ,«όλα είναι διάκοσμος σε άνευ νοήματος συνηθειών,με την ίδια προσμονή αγοράζουμε μάσκες και λαμπάδες και το βράδυ της ανάστασης δεν διαφέρει ουσιαστικά από την τελευταία κραυγή της αποκριάς:την καύση του καρνάβαλου,τι ζωντανό υπάρχει σ’ αυτό που κρατάμε ως συνήθεια εκτός από μια κίνηση φυγής από μια φριχτή πραγματικότητα;»Ο σαλός στάθηκε δίχως δόντια,δεν μπορούσε εκ γενετής να δαγκώνει και αν δεν μπορείς την σήμερον να δαγκώνεις

δεν υπάρχεις.

(υπόμνημα στο 48ο  κεφάλαιο των σημειώσεων εκατό ημερών του Ν.Γ Πεντζίκη)

ΣΥΝΕΓΕΙΡΟΜΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ

ΝΙΚΟΣ Γ.ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ

Οἱ ἀρχαῖοι πίστευαν στην ἀθανασία τῆς ψυχής,ἐνῶ ὁ Χριστιανός  πιστεύει στην ἀθανασία τοῦ ἀνθρώπου και προσδοκεῖ  ἀνάσταση νεκρῶν για να ἀποκατασταθεῖ και να λυτρωθεῖ ὁ ἂνθρωπος στην ἑνότητα,στην αὐθεντικότητα και την ἀκεραιότητά του.Διατί ὁ θάνατος δεν διαιρεῖ τίποτα,δεν χωρίζει τίποτα,εἶναι μια βαθύτερη συνέχεια,μια μυθική συνέχεια τῆς ζωῆς.

Ἀρχιεπίσκοπος Αὐστραλίας  Στυλιανός

ΕΠΑΛΛΗΛΙΑ ΚΥΜΑΤΩΝ

καί ἰδού σεισμός ἐγένετο μέγας

Ματθ.κη'2

Ως ήχος βροντής

ή ανέμισμα σεισμού

απλώθηκε στην κοιμισμένη πόλη

το μαντάτο το πρώτο

της νίκης

δεν αντιλήφθηκα το παραμικρό

προς  ικανοποίηση των νεκροπομπών  

και των παράφρονων τυράννων

παράλληλο σύμπαν μπήκε στις αισθήσεις

και βούλιαξε στα άπατα της ψυχής.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΠΡΙΛΗ

Ἀρκεῖ γάρ τῶ σταυρουμένω συνεγερθῆναι τῶ Ἰησοῦ

(Βαρσανουφίου ἀποκρίσεις,156)

Κλείστηκα λίγο στη σιωπή Όχι από αυτάρκεια,μα από ενοχές και αμηχανία Τόσος πλούτος ρέει και χάνεται Και εμείς επαίτες σε μια ψυχονευρωτική αλληλουχία συναισθημάτων Απ’ τις ουρές του καπνισμένου ορίζοντα ζητούμε απάντηση Ποιο χέρι απ’της αδιαφορίας την άβυσσο θα μας ανασύρει στο φώς;

ΤΟ ΧΩΜΑ ΚΑΙ Η ΑΒΥΣΣΟΣ

Νίπτει τήν πλίνθον ἡ θάλασσα,
ἀποπλύνει τόν πηλόν ἡ ἂβυσσος
καί οὐκ ἀναιρεῖ τούτου τήν σύστασιν,
ἀλλά σφίγγει τήν ὑπόστασιν
καί ἀποσμήχει τήν προαίρεσιν.

Βλέπετε,πόση τοῦ ποιήσαντος,
ἲδετε ποταπή τοῦ πλάσαντος διάθεσις,περί τά πλάσματα.

Κέκλινται καί εἱστήκει,τρέφονται καί παρέχει,
νίπτονται καί ἀποσμήχει,
καί οὑ χωνεύονται γηίνων πόδες ἐν ταῖς παλάμαις τοῦ πυρός.

Ἳλεως,ἳλεως,ἳλεως γενοῦ ἡμῖν,
ὁ πάντων ἀνεχόμενος καί πάντας ἐκδεχόμενος

ΕΙΣ ΤΟΝ ΝΙΠΤΗΡΑ,η' ΡΩΜΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΕΛΩΔΟΥ


Νίβει τόν Ἰούδα ὁ Χριστός,πλένει τό χῶμα ἡ Ἂβυσσος
καί δέν τόν διαλύει
ἀλλά τόν στερεώνει καί τοῦ ξελαμπικάρει τό μυαλό.

Βλέπετε,πόση ἡ ἀγάπη τοῦ Δημιουργοῦ,
δεῖτε,πόσο τρανή τοῦ Πλάστη ἡ στοργή στά Πλάσματά Του.
Ἐκεῑνοι ξαπλωμένοι κι Αὐτός ὀρθός,τρῶνε καί προσφέρει,
τούς πλένει τά πόδια καί τά καθαρίζει
καί δέ καίγονται τά πόδια τῶν ἀνθρώπων στά χέρια τῆς Φωτιάς.

Λυπήσου μας,λυπήσου μάς, λυπήσου μας,
Ἐσύ πού ὃλους τούς ἀνέχεσαι  κι ὃλους τους περιμένεις.

(ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΡΧ.ΑΝΑΝΙΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ)

ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΗΣ ΣΑΡΚΑΣ

Αν κρύψουμε την αρρώστια μας 
κάτω από λιτά ενδύματα
στην καύση πάντα οδεύεις μισόγυμνος
έτσι για το προσάναμμα

στήν αγριότητα  βέβαια συμβαίνει
 να χρειάζεται άλλου είδους δύναμη
για ν'αντιστραφεί η ολοκληρωτική πτώση

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ

Μην ἀναβάλεις: οὐσιαστικός κανόνας της ζωῆς.Ἀλλιῶς κινδυνεύεις να σε πάρει ὁ ὓπνος.Διῶχνε κάθε σκέψη συγκαταβατική,συνένοχο,κλεφταποδόχα.Μήν ξεχνᾶς πώς δεν πρέπει μόνο την πνευματική συνήθεια ν’ ἀποχτήσεις ἀλλά και τη σωματική.Σε καθετί ὑπάρχει και μια σωματική στάση.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ,ΜΕΡΕΣ 1925

ΑΣΗΜΑΝΤΟ ΚΑΙ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΟ

Ὃλοι ὃσοι εἲμαστε ἀπόψε τώρα ἐδῶ,οἱ ἂλλοι που δε τους βλέπουμε ἐμεῖς,ὃσοι πέρασαν πρίν ἀπό ἐμᾶς και ὃσοι θα γεννηθοῦν το κατόπι μας,θα σταθοῦν διστακτικοί  μπρός στα πράγματα ,θα σκύψουν ἀναπάντητοι  πάνω ἀπ’ το μυστήριο τῆς ὓλης.Ἐπ’ αὐτοφώρω  αὐτήν  δεν  θα την συλλάβει κανείς.Εἶναι μια σφίγγα.Στά ἀνθρώπινα λόγια ,δεν θα χωρέσει ποτέ το ἀληθινό ὂνομά της.

Μολαταῦτα ὁ ἀνθρώπινος ρόλος δεν εἶναι  κι ἒτσι μικρός.Ἂν πάνω μας ὑψώνεται ἡ άπροσμέτρητη κορυφή τοῦ ἀσύλληπτου,κάτω ἀπ’τά πόδια μας χάσκει τά βάραθρο μιᾶς δίχως ὃρια  πτώσης.Ἂν  δεν ἒχουμε μέν τά χρυσᾶ φτερά τῶν ἀρχάγγελων,δεν δαγκώνουμε ὃμως το ἒδαφος  στον πυθμένα τοῦ σκότους.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ,ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΖΩΗ     

ΔΑΚΡΥΑ

Νεῦσον το οὖς σου,θεέ τῶν ὃλων,και ἡμῶν δεομένων ἂκουσον και δεσμῶν τῶν τοῦ Θανάτου ἐξάρπασον.

Οἱ γάρ ἐχθροί ἀεί κυκλοῦντες ὁρατῶς και ἀοράτως ἐπαπειλοῦσιν τοῦ θανατῶσαι ἡμᾶς και την πίστιν ἁρπάσαι λοιπόν,

ἀνάστα,και διά τάχους ἀπολέσθωσαν πάντες και γνώτωσαν

ὃτι σύ εἶ ὁ θεός ἡμῶν και οἰκτείρεις  ἡμᾶς,ὣσπερ ὢκτειρας Μαρίας και Μάρθας τά δάκρυα.  

ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ

Στον Δίκαο και τετραήμερο Λάζαρο

ΕΠΙΣΦΑΛΗΣ ΕΙΡΗΝΗ

Ποίηση

το να μην συγχωρείς στον εαυτό σου

ούτε καν μία ονειροπόληση

ΠΟΙΗΣΗ Ή ΑΜΟΡΦΗ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΤΗΤΑ

στίχος ἢ μη στίχος,

μέλος και μη,

διαρκές ἢ τετελεσμένο,

μνημεῖο ἢ ἂμορφη προσωρινότητα,

ἐν προόδω πέρα ἀπό ἐμᾶς

και προς συμπλήρωση

μόνο στη γενική συντέλεια

ΣΟΦΙΑ ΣΚΟΠΕΤΕΑ,ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗ

ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΓΝΩΣΗ

Η καρδιά γνωρίζεται
σαν κύμα

η καρδιά γνωρίζεται
στην διεισδυτικότητα
στο μη πεπερασμένο

η καρδιά μαθαίνεται
επ'ακριβώς στις μη αριθμητικές πράξεις

η καρδιά στηρίζεται
στους αναγεννημένους
απ' τις στάχτες των ονείρων
που η ίδια πυρπόλησε

η καρδιά διακόπτεται
στην θανατότητα του ύπνου

ΑΘΕΐΑ

Μια βίωση μέσα στην αθεΐα διακρίνει τη λεγόμενη πνευματική κίνηση τῶν σύγχρονων δυτικῶν λαῶν.Δέ σημαίνει ἂν μεγάλες ὁμάδες ἀτόμων μέσα σε τούτους τους λαοὐς διακηρύττουν πώς εἶναι χριστιανικές.Το γεγονός εἶναι ἓνα:οἱ λαοί αὐτοί δε δημιουργοῦν μήτε ἱστορία μήτε πολιτισμό,πιστεύοντας σ’ἒνα οἰκουμενικό Θεό,πιστεύοντας σ’ἓνα Θεό πού να εἶναι Θεός για ὃλα τα’ ἂτομα τῆς γῆς.Ἡ πίστη σ’ ἓνα πανανθρώπινο δεσμό πού να νικάει το χρόνο και το χῶρο,και να μην ἒχει θάνατο,λείπει τόσο ριζικά,τόσο μοιραῖα ἀπό τούς δυτικούς λαούς,πού δεν μποροῦμε μήτε κάν να ὑποθέσουμε πώς αὒριο ἀπό μόνοι τους θα την ἀποκτήσουν.Χωρίς να εἲμαστε για τοῦτο μυστικιστές,ἂν θέλουμε να δώσουμε ἓνα ὂνομα κ’ ἓνα πρόσωπο στη δύναμη πού διευθύνει την πορεία τῶν δυτικῶν λαῶν,θα ποῦμε πώς εὶναι το Πνεύμα τοῦ Κακοῦ,και δεν εἶναι σύμπτωση πώς ἡ μοναδική συλλογή στίχων τοῦ πιο ἀντιπροσωπευτικοῦ ποιητῆ τῆς δυτικῆς παρακμῆς στον περασμένο αἰῶνα να ἒχει τίτλο τά Λουλούδια τοῦ Κακοῦ.

Οἱ δυτικοί λαοί κινοῦνται εἲτε συνειδητά εἲτε ὂχι μέσα στα ὃρια τοῦ χρόνου και τοῦ χώρου.Γι’ αὐτό δεν ὁδηγοῦν τον ἑαυτό τους παρά στο θάνατο.

Και ἂν ὁδηγοῦν τον ἑαυτό τους στό θάνατο,δεν ἒχουν κανένα δικαίωμα να κάνουν για δάσκαλοι και ὁδηγητές στους ἂλλους λαούς

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ,ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ.

ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

Ο Νίκος Καρούζος πέθανε πότης και πάμφτωχος,αφού προηγουμένως διέλυσε με φροντίδα τη ζωή του.Έλεγε ότι το κοινωνικό του εγώ είναι μια ενόχληση,ότι για να είναι σε θέση να γράφει όφειλε να προσεγγίσει μια σφαίρα μηδενός.Έλεγε επίσης ότι αυτό που διέκρινε την ποίησή του ήταν το γεγονός ότι ήταν απόλυτα βιωμένη.Καθώς ήταν,μάλλον,η μοναδική αληθινή ζωή του.

Αν αυτές οι βιωματικές λεπτομέρειες και αυτές οι προθέσεις φωτίζουν κατάλληλα το έργο του Καρούζου,αυτό δεν συμβαίνει λιγότερο με τα ποιήματά του. Ό,τι διαβάζουμε στην ποίηση μας παρουσιάζεται συνήθως ως  το αποτέλεσμα μιας εργασίας,μιας δόμησης μιας αποσταθεροποίησης.Η ποίηση του Καρούζου,ωστόσο αφήνοντας κατά μέρος κάθε αξιολογική κρίση,μου βάζει  τρικλοποδιά όπως καμιά άλλη.Αυτό που διαβάζω είναι άραγε μια σχεδόν πρωτογενής παρόρμηση,ένα προϊόν αυτόματης γραφής,ή μήπως ένα κείμενο ξαναγραμμένο δέκα φορές,εκατό φορές-λίγο ενδιαφέρει,γίνεται αισθητός στο σημείο  αυτό ένας κοχλασμός,μια παρέκκλιση,γίνεται αισθητή η ποίηση εν τω γίγνεσθαι,μέσα στην έξαψη,την επείγουσα ανάγκη,τη βία,και επίσης τον σκοτεινό λόγο-γιατί δεν υπάρχει χρόνος για εξηγήσεις,δεν πρέπει να ξεφύγει από τα χέρια αυτό που τρέχει μπροστά και στη μέση αυτού του μένους,διακρίνω την ίδια στιγμή ένα είδος αθωότητας(άρνηση του ποιητή να υπολογίσει,να είναι μετρημένος;)κι ακόμη ξεπηδώντας στην επιφάνεια εδώ κι εκεί,ένα παράξενο χιούμορ αλλοπαρμένο.’’Υπήρξα πάντα παίκτης’και ‘’Αυτό που μ’έσωσε ήταν το χιούμορ’’’λέει ο Καρούζος.

Έτσι συμβαίνει και τα ποιήματα παρεκκλίνουν.Και όλο το έργο ακολουθεί την κίνηση.Ο Καρούζος στα πρώτα του βήματα είδε να προσάπτουν δύο χαρακτηρισμούς ετικέτες:Αυτή του σουρεαλιστή ποιητή και αυτή του θρησκευτικού ποιητή.Στην πραγματικότητα,γρήγορα θα αρνηθεί τον σουρεαλισμό,καθώς το εν λόγω ζήτημα μουμιοποιήθηκε,και θα δεί στη θρησκεία πάνω απ’ όλα,μια πηγή από εικόνες,στο μέτρο που γι’ αυτόν ό,τι  υπάρχει είναι ιερό.Η συνέχεια της διαδρομής του θα τον φέρει ουσιαστικά πιο κοντά στον Κάφκα και τον Μπέρετ,παρά στον Κλοντέλ ή στον Πατρίς ντε λα Τούρντι Πέν,ολοένα και πιο ερμητικό,παθιασμένο,αμετανόητο,αναρχικό.Ωστόσο η διαδρομή αυτή ακολουθείται χωρίς την παραμικρή ρήξη:θα ξαναβρούμε ,από την μια άκρη στην άλλη,το ίδιο άγχος,την ίδια εντύπωση αδιεξόδου,πνιξίματος.την ίδια κατάσταση μόνιμης επαναστατικότητας την ίδια ζωτική χρήση της ποίησης.Ο ορισμός της ποίησης  ως μια άσκηση αναπνοής,που οφείλεται  στον Γκίσμπεργκ,εφαρμόζεται διττά στον Καρούζο,η ποίηση είναι αυτή που τον σώζει από την ασφυξία,και τα ποιήματά του με την σειρά τους μας βοηθούν να αναπνέουμε μέσα από την πνοή που τα ζωντανεύει—την πνοή που,στην ποίηση δεν είναι τίποτα περισσότερο από τον ακριβή ρυθμό της συγκίνησης.

Ο Καρούζος.αυτός ο άγριος  θα γίνει άραγε ένας κλασικός;Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι νεότεροι Έλληνες ποιητές ,στην πλειονότητά τους,τον έχουν τοποθετήσει εδώ και καιρό στο πάνθεον τους.

Του Μισέλ Βόλκοβιτς,περ.Διαβαζω αρ.393

(το κείμενο είναι απ’ το σημείωμα που συνοδεύει την έκδοση των ποιημάτων στα Γαλλικά)