Στα χέρια μου έπεσε το θαυμάσιο βιβλίο του αρχιτέκτονα Γιάννη Λυγίζου "Παλιά Αντριώτικα Σπίτια".Εκεί περιγράφεται η αρχιτεκτονική της Ανδριώτικης κατοικίας.Πάντα μου κινούσε τον θαυμασμό ο τρόπος και η μορφή των σπιτιών του χωριού δεδομένου ότι δεν υπήρχε η επιστημονική γνώση υλικών και κατασκευής.Παρόλα αυτά τα παλιά αυτά κτίσματα είχαν μια καταπληκτική αρμονία με το περιβάλλον και τις ανάγκες των ανθρώπων.Έχουν χαθεί πολλά στοιχεία της παλιάς εκείνης εποχής,οπότε ας μπούμε για λίγο στην άχραντη παιδική ηλικία να θυμηθούμε,είναι κάτι που δεν μας έχει ακόμα εμποδιστεί.
Το απόσπασμα αφορά τα δώματα σε σπίτια ή σε κονάκια στη Βουρκωτή,στην Άρνη αλλά και σε άλλα χωριά της Άνδρου:
Πρόκειται για την σκεπή
του κτιρίου με ένα είδος πλάκας φτιαγμένης από ντόπια υλικά της εποχής, μ’αυτόν
τον τρόπο: όλη η κατασκευή στηρίζεται σε
δοκάρια από κυπαρισσόξυλα, καθαρισμένα από τη φλούδα αλλά χωρίς ξεχόντριασμα.Η
μέση απόσταση του ενός από το άλλο είναι 40-50 εκ. Στο στρώσιμο μπαίνει το
λεπτότερο δίπλα στο χοντρύτερο.Καμιά φορά,στα μεγάλα ανοίγματα μπαίνει στη
μέση,κάτωθέ τους,ένας χοντρύτερος κορμός,το «βορδωνάρι».Άλλοτε πάλι η κατασκευή
ενισχύεται μόνο στις γωνίες με μικρότερα λοξά(διαγώνια)χοντρά δοκαράκια.
Από πάνω τους υπάρχουν
πρώτα σχιστόπλακες,τάβλες ή καλάμια που κλείνουν τα κενά των κυπαρισσοδοκών και
συμπληρώνουν μαζί τους το ταβάνι.Ακολουθεί ένα πρώτο μονωτικό στρώμα από
φρύγανα ή φύκια και στη συνέχεια έχουμε τρείς στρώσεις κοκκινόχωμα.Η πρώτη
είναι με νερό,πηλόλασπη δηλ.Η δεύτερη είναι ξερή όπου βρέχεται και πατιέται με
γυμνά πόδια,ώσπου να ζημωθεί και να δέσει.Μένει έτσι κατόπιν λίγες μέρες για να
ξεραθεί λίγο και να κάνει σκασίματα.Αυτά πάλι με τη σειρά τους γεμίζονται με
αριάνι από πιο διαλεχτό κοκκινόχωμα.Ακολουθεί νέο κατάβρεγμα και πρώτη
κυλίνδρωση(μπίλιασμα)με πέτρινο ή μαρμάρινο κύλινδρο,που θα μείνει μόνιμα πάνω
στο δώμα.Η δουλειά αυτή(στρώσιμο-κατάβρεγμα-ζύμωμα-μπιλιασμα)γίνεται δύο και
τρείς φορές,μαζί με την τελική στρώση στεγάνωσης.Το μπίλιασμα όμως κάποτε με
λίγο πρόσθετο καθαρό κοκκινόχωμα,οπλισμένο με μικρά χαλικάκια,γίνεται τακτικά
το λιγότερο κάθε χρόνο,αν όχι και συχνότερα για προστασία απ’τα βρόχινα νερά
και τα χιόνια.Για τούτο ακριβώς κάθε δώμα έχει μόνιμα πάνω του τον πέτρινο ή
μαρμάρινο κύλινδρο,το ¨"βόλι" ,όπως είπαμε πρίν.Βοηθητικό εργαλείο είναι ο
κόπανος,από σκληρό ξύλο,τη σηκαμιά,που χρησιμοποιήται στις άκρες,όπου δεν
εργάζεται καλά το βόλι.Επίσης στην προπαρασκευασμένη στρώση,πριν από το
μπίλιασμα,με πηλό και λίγα ψιλά χαλικάκια,που αναφέραμε προηγουμένως.Η
κατασκευή αυτή έχει μία μόνωση από ζέστη και κρύο που θα την ζήλευαν πολλά
σημερινά δώματα από μπετόν αρμέ.Το νευραλγικό σημείο του δώματος όμως είναι η στεγανότητα.Λίγο να μείνει
ασυντήρητη,αρχίζει η διάβρωση από τα νερά.Κι αν αυτή εξακολουθήσει,πολύ γρήγορα
τα βρόχινα νερά είναι μέσα στο σπίτι.Από εδώ ακριβώς αρχίζει η καταστροφή των
έρημων από ενοίκους σπιτιών,για να καταλήξουν στις θλιβερές βουλιάστρες ή τα
κατελείμματα.Είναι ωστόσο αξιοσημείωτο ότι ο πιο πάνω τρόπος κατασκευής του
δώματος είναι πανάρχαιος.Χρονολογείται δηλ. από τον 8 π.χ. αιώνα,όπως απέδειξαν
οι ανασκαφές της Zαγοράς.
Από το βιβλίο ΠΑΛΙΑ ΑΝΤΡΙΩΤΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΓΙΖΟΥ,Εκδόσεις ΣΙΔΕΡΗ-1983
